هنر- تکتم بهاردوست: تا به امروز بیش از 230 فیلم ایرانی در سی و چند سالی که از عمر سینمای بعد از انقلاب می‌گذرد، فرصت اکران عمومی به دست نیاورده‌اند. برخی توقیف شده‌اند و تعدادی هم مناسب اکران ارزیابی نشده‌اند.
مسئله اکران‌نشدن فیلم در ایران داستانی طولانی و قابل ردیابی دارد. بخشی از آن به اعمال برخی سلیقه‌های شخصی و مدیریتی برمی‌گردد و بخشی نیز به کمبود امکانات و زمینه‌های اکران عمومی همة تولیدات سینمای ایران که باعث می‌شود تعدادی از فیلم‌ها پس از سپری‌شدن زمان معمول تولید، از چرخه رقابت خارج شوند. اما قسمت مهمی از این مسئله به ردشدن عامدانه فیلمسازان از خطوط قرمز و ساختن آثاری بازمی‌گردد که بدون توجه به هنجارهای اخلاقی یا سیاسی عمومی کشور ساخته شده‌اند. در موارد زیادی فیلم‌ها دارای مجوز برای ساخت بوده‌اند اما فیلمساز عملاً چیز دیگری ساخته است و وقتی فیلمش مجوز نمایش دریافت نکرده، با جنجال و مظلوم‌نمایی سعی کرده است که از مسئولان سینمایی امتیاز بگیرد.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی اخیراً در نامه‌ای به رئیس سازمان سینمایی کشور خواستار تعیین تکلیف فیلم‌های توقیف‌شده تا تاریخی مشخص شده است. بر اساس همین تکلیف، یک کمیته ویژه در وزارتخانه مسئولیت یافته است که با رایزنی با کارگردانان و تهیه‌کنندگان سینمای ایران، آن‌ها را به اصلاحاتی برای دریافت مجوز نمایش راضی کند.
سؤال اینجاست که چه الزام و ضرورتی در این شتاب برای امتیازدادن به فیلم‌های توقیفی وجود دارد؟ آیا این شتاب دست فیلمسازان را برای گرفتن امتیاز بیشتر از وزارت ارشاد باز نمی‌گذارد؟ بهتر نیست به جای تشکیل چنین کمیته‌های ویژه‌ای، مشکلات ساختاری و ضعف‌های قوانین برای ساخت فیلم‌ها را رفع کنند که دیگر فیلمسازی نتواند با استفاده از این مشکلات فیلمی بسازد که بعدها برای پخش عمومی آن باید رایزنی کرد؟
فیلم‌های هنجارشکن آزاد نخواهند شد
ابراهیم فروزش، کارگردان سینمای ایران، از برخی فیلم‌های توقیف‌شده دفاع می‌کند و معتقد است: برخی از کارهایی که توقیف شده‌اند، فیلم‌های مفهومی سینما هستند که بنا بر دلایلی توقیف شده‌اند و این گروه از فیلم‌ها اگر از توقیف خارج گردند، به عنوان فیلم‌های هنری قابلیت اکران دارند.
وی در عین حال بین فیلم‌های قابل دفاعی که به خاطر یکی دو صحنه مشکل پیدا کرده‌اند و فیلم‌های هنجارشکنی که به اساس و مبانی جامعه آسیب وارد می‌کنند، تفاوت قائل شده و می‌گوید: با همه این‌ها من فکر می‌کنم فیلم‌هایی که هنجارشکن هستند و به هر دلیلی به بیراهه رفته‌اند، کماکان آزاد نخواهند شد. هر فیلمی برای نمایش از غربالی خواهد گذشت و شورای نمایش سختگیری‌های خودش را خواهد داشت.
فروزش ادامه می‌دهد: من فکر می‌کنم شورای نمایش چتری است که بالای سر فیلم‌ها ایستاده و نمایش فیلم‌ها هم منوط به گذشتن از صافی‌های خاص این شورا است. نباید با ذهنیتی منفی به این قضیه نگاه کرد.
فیلمسازی که تخطی کرده باید تاوان بدهد
محسن محسنی‌نسب، کارگردان سینمای ایران، نیز با بیان اینکه معنی پروانه نمایش همین است که این‌گونه اتفاقات نیفتد، می‌گوید: اگر قرار بر این باشد که هر کسی بیاید پروانه ساخت بگیرد و برود فیلم دیگری بسازد که پس معنی پروانه نمایش چیست؟
وی می‌گوید: طبیعی است که وقتی این اتفاق بیفتد، اداره ارشاد هم از مواضع خودش دفاع می‌کند و طبیعتاً فیلم‌هایی رفع مشکل می‌شوند که فیلم ساخته‌شده حداقل به فیلمنامه مصوب شبیه باشد. اگر فیلمسازی تخطی کرده و فیلمی ساخته است که با فیلمنامه مصوب مغایرت دارد، باید این‌گونه تاوان بدهد. ولی اگر فیلم خودش را ساخته و این فیلم دچار ممیزی شده، باید اداره ارشاد در این زمینه جوابگو باشد و حتی باید خسارت بپردازد.
وی با تأکید بر اینکه ارشاد نباید از مواضع خودش عقب‌نشینی کند، می‌گوید: من فکر نمی‌کنم که ارشاد بخواهد این را باب کند که فیلمسازان فیلمنامه‌ای بنویسند و بعد بخواهند فیلم دیگری بسازند. البته توقیف فیلم‌ها لزوماً به معنای آن نیست که این فیلم‌ها مشکل سیاسی دارند. برخی فیلم‌ها سکانس‌های خشنی دارند و نشان‌دادن آن‌ها برای عموم مردم مشکل‌ساز است و این قضیه درباره فیلم آثای عیاری صدق می‌کند. این فیلم یکی دو صحنه خشونت‌بار دارد.
این تهیه‌کننده و کارگردان تأکید می‌کند: به هر حال در سینما قواعدی حکمفرما است که همه ما موظف هستیم به آن‌ها احترام بگذاریم. اگر قرار باشد یکی که خطا کرده منعی برایش ایجاد نشود، بقیه هم همین خطا را تکرار می‌کنند. با هوچی‌گری که نمی‌شود کاری از پیش برد.
اعمال سلیقه عامل اصلی توقیف است
سید ضیاء هاشمی اما نظری جز این دارد و معتقد است که توقیف اکثر این فیلم‌ها بر اثر فشارها و اعمال سلیقه‌ها انجام می‌شود. وی در این باره می‌گوید: به نظر من، اکثر این توقیف‌ها بر اثر اعمال سلیقه‌ها بر روی برخی فیلم‌ها صورت می‌پذیرد. نمونه‌اش فیلم «آدم برفی» است که خیلی سال پیش جزء همین فیلم‌های توقیفی بود. زمانی که دولت تغییر کرد و مرحوم سیف‌الله داد بر سر کار آمد، برای این فیلم پروانه نمایش گرفتیم و این فیلم به نمایش درآمد و اتفاقاً فروش میلیاردی هم داشت.
این تهیه‌کننده سینما ادامه می‌دهد: اما بعضی فیلم‌ها مادام‌العمر توقیف می‌شوند. این‌ها فیلم‌هایی هستند که مشکل قانونی دارند. به نظر من باید برای کمترشدن تعداد این‌گونه فیلم‌ها باید فکری به حال روند تولید بکنیم چون در غیر این صورت نمی‌شود سینما را اداره کرد. الآن دیگر خود سینماگران ما می‌دانند که چه مواردی را باید رعایت کنند و می‌بینید که این مشکلات در طول این سال‌ها خیلی کم و کمتر شده است.
نظر شما